Wstąpienie na rynek pracy oraz poszukiwanie pierwszej pracy zarobkowej nie jest łatwym zadaniem, ale na pewno ekscytującym. Nie ma znaczenia, czy to praca pełnoetatowa czy dodatkowa – zdobywanie pierwszego doświadczenia zawsze jest stresujące, ale zostaje w pamięci na długo. Praca w zawodzie lub tylko chęć zarobienia pieniędzy? Nieważne – dowiedz się, jakich kwestii musisz dopilnować i czego się dowiedzieć. Przeczytaj i zapamiętaj najważniejsze kwestie, aby zadbać o własne interesy.
Umowa – co musisz wiedzieć?
Rodzaj umowy i jej treść to podstawa warunków każdej pracy. To w niej zawarte są najważniejsze treści. Należy dokładnie zapoznać się z warunkami zapisanymi w umowie, aby być świadomym swoich praw i obowiązków, przez to zadbać o swoje interesy. Jak powinna wyglądać taka umowa? Oprócz podstawowych danych takich jak: data, miejsce pracy, powinny widnieć w niej obowiązki pracownika, stanowisko, wymiar czasu pracy oraz wysokość wynagrodzenia.
Istotną kwestią umowy jest termin jej zawarcia. Sporządzenie umowy należy do obowiązków pracodawcy i to on powinien dopilnować jej podpisania, ponieważ za pracę bez umowy grozi kara grzywny.
Typ umowy
Wiele młodych osób decyduje się na wybór umowy o zlecenie, z powodu większego wynagrodzenia spowodowanego zerowym PITem. Zdarzają się również umowy o dzieło, ale raczej w przypadku wykonania jednego zlecenia (np. jednorazowe stworzenie strony internetowej). Należy jednak osobiście podjąć decyzję, czy korzystniej dla nas samych wybrać umowę zlecenie czy umowę o pracę. Umowa o pracę gwarantuje urlopy oraz inne wolne dni płatne i dodatkowe przywileje. Natomiast w przypadku umowy zlecenie często wszelkie wolne dni są po prostu nieodpłatne. Nie jest tak jednak w każdej firmie, więc należy dowiedzieć się o warunkach umowy na własną rękę i następnie podjąć decyzję.
Umowa o pracę – rodzaje
Warto zapoznać się z rodzajami umów o pracę oraz zasadami określającymi w jaki sposób są zawierane. W przepisach polskiego prawa pracy określa się następujące:
- Umowa na okres próbny – maksymalny czas trwania tej umowy wynosi 3 miesiące i może być jednorazowy. Po zakończeniu 3 miesięcznego okresu próbnego, pracodawca nie może zaproponować kolejnej umowy próbnej. Nie ma również obowiązku zatrudnienia na stałe.
- Umowa na czas określony – jak sama nazwa wskazuje – musi widnieć data rozpoczęcia i zakończenia umowy. Nie może być zawarta na więcej niż 33 miesiące. Pracodawca może zaproponować maksymalnie 3 takie umowy, kolejna musi być już na czas nieokreślony.
- Umowa na czas nieokreślony – nie wyznacza się w niej terminu zakończenia współpracy. Jest najbardziej pożądaną, ponieważ gwarantuje poczucie bezpieczeństwa oraz pomaga przy uzyskaniu kredytu.
Wypowiedzenie pracy
Może zdarzyć się tak, że nowa praca wcale nie będzie tą wymarzoną. Należy więc wiedzieć jaki obowiązuje okres wypowiedzenia zanim będziemy mogli odejść i zdecydować się na podjęcie innej pracy. Podczas okresu próbnego okres wypowiedzenia wygląda następująco:
- 3 dni robocze – jeśli okres próbny nie przekracza 2 tygodni,
- 1 tydzień – jeśli okres próbny jest dłuższy niż 2 tygodnie,
- 2 tygodnie – jeśli okres próbny wynosi 3 miesiące.
W przypadku umowy o pracę na czas określony lub nieokreślony okres wypowiedzenia uzależniony jest od tego jak długo jesteśmy już w tym miejscu pracy:
- krócej niż 6 miesięcy – wypowiedzenie wynosi 2 tygodnie,
- co najmniej 6 miesięcy – wypowiedzenie wynosi 1 miesiąc,
- co najmniej 3 lata – wypowiedzenie wynosi 3 miesiące.
Urlop
Każda osoba, niezależnie od wcześniejszego doświadczenia lub wykształcenia, dostaje do wykorzystania pule 20 dni urlopowych. Następny próg, czyli 26 dni, należy się osobom, które osiągnęły 10 lat pracy. Jednak te lata nie dotyczą tylko pracy. Wykształcenie również jest brane pod uwagę, jeśli ukończyłeś:
- Studia wyższe – jest to 8 lat.
- Szkołę policealną – jest to 6 lat.
- Technikum – jest to 5 lat.
- Liceum – są to 4 lata.
Oznacza to, że jeśli skończyłeś studia i zaczynasz pierwszą pracę 26 dni urlopowe będą przysługiwać Ci już po 2 latach. Natomiast jeśli ostatnią drogą edukacyjną jest liceum, do tylu dni urlopowych potrzeba jeszcze 6 lat.
Urlop na żądanie
Każdy pracownik ma prawo do wykorzystania 4 dni z puli dni urlopowych na “nagłe wolne”. Jak sama nazwa wskazuje, nie trzeba tych dni uzgodnić z pracodawcą. Zazwyczaj dni takie przydadzą się w przypadku nagłej sytuacji, złego samopoczucia lub po prostu zwykłego braku chęci do pracy. Powód nie jest w tym przypadku istotny. Należy jednak pamiętać, że pracownik ma obowiązek poinformować pracodawcę o takim dniu wolnym najpóźniej w dniu urlopu np. rano przed rozpoczęciem zmiany.
Ubezpieczenie społeczne
Pracodawca ma obowiązek odprowadzania składek w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych oraz zgłoszenia ubezpieczenia zdrowotnego w NFZ. Zgłoszenie musi wystąpić w ciągu 7 dni od dnia rozpoczęcia pracy. Wszelkie składki opłaca pracodawca, które zapewniają przywileje takie jak: budowanie kapitału emerytury, korzystanie z służby zdrowia, prawo do renty lub zasiłku chorobowego w razie wypadku.
Wynagrodzenie za pracę
Ostatnie na naszej liście, ale zdecydowanie nie najmniej ważne. Wysokość pensji w każdej pracy jest oczywiście indywidualnie ustalana między pracownikiem a pracodawcą. Uzależniona jest głównie od umiejętności, kwalifikacji oraz branży, niekiedy również od doświadczenia i wykształcenia. W przypadku pierwszej pracy, bez poprzedniego znaczącego doświadczenia, raczej pewnym jest, że pensja będzie niższa. Upewnij się jednak jakie jest aktualne wynagrodzenie minimalne (od 2022 wynosi 3010 zł. brutto).
Pracodawca musi wypłacać wynagrodzenie minimum raz w miesiącu (mogą być wypłacane również dniówki i tygodniówki). Termin wypłaty musi być określony w umowie. Najczęściej przyjętą tradycja w Polsce jest wypłata do 10. dnia miesiąca, ale także do ostatniego lub na samym początku miesiąca. Przepisy narzucają również wpłatę wynagrodzenia na konto pracownika, jednak według własnych upodobań możesz poprosić o bezpośrednie otrzymanie gotówki.
Podsumowując, pierwsza praca wiąże się nie tylko ze stresem, ale z ogromem informacji, które mogą przytłoczyć pracownika wchodzącego na ten rynek. Należy dokładnie sprawdzić i ustalić wszelkie wyżej wymienione kwestie, aby znać swoje przywileje i prawa bez zbędnego zamartwiania się.